Ancient tradition as an argument in the polemic with the enemies of the polish-lithuanian commonwealth

Joanna Partyka
Institute for Interdisciplinary Studies „Artes Liberales”, University of Warsaw

Polish writers of the XVII century used the classical tradition as a weapon in fighting with unfavorable to the Commonwealth, stereotypical judgments, popularized i.a. in Icon animorium by John Barclay. Two other papers were analyzed in this respect : Declamatio contra obtrectatores Poloniae (1631) by Szymon Starowolski and Polonia defensa contra Joan- nem Barclaium (1648) by Łukasz Opaliński. Both of the authors have profusely used many kinds of reference to the heritage to the past. Refutating the arguments of the “Slanderers of Poland” they find counterarguments in the works of Horace, Iuvenalis, Seneca, Cicero, Quintilian, Plutarch, Plautus, Lucan, Tacitus, Aristotle, Ovid, Suetonius and Thucydides and in classical mythology. The analysis brings that quoting the classical opinions and referencing to classical norms and social devices is used by the Polish writes not only as the sign of continuity of tradition. Evidently the authority of the classics was the biggest weapon against the enemies of the Commonwealth. The very authority functioned in social conscience as the final, non-refutable argument.

“Vivimus nempe securi: violentiae omnis metusque expertes. Non miles spoliat, non publicanus atterit, non opprimit, non cogit ad onera princeps […]. Tum delatores […], severa supplicia, carcer, proscriptio, exilum […] omnia ista ignota sunt nobis, pariter et invisa. Accedimus ad Rempubl[icam] cum lubet. Non adacti munera subimus, non ponimus sine causa iussi. Tutum est privatum agere, vacat periculo gerere magistra- tum […]. Ita beati agimus vitam, cui nihil addi potest ad cumulum fortunae, nisi per- petuitas”(Opalinius 1648: 92-92).

„Żyjemy bezpiecznie, nie znając gwałtów ani obawy. Nie łupi nas żołnierz, nie gnębi poborca, władca nie uciska ani nie zmusza do ciężarów. Donosiciele […], surowe kary, więzienia, wygnanie, wszystko to nie jest nam znane, a równocześnie tego nienawidzimy. Zajmujemy się Rzecząpospolitą, gdy [gdyż; przyp. J.P.] nam się tak podoba. Nie zmuszani, bierzemy na siebie obowiązki, nie składamy ich bez przyczyny […]. Bezpiecznie możemy pędzić życie prywatne, sprawowanie urzędów nie naraża na żadną obawę […]. Tak szczęśliwy pędzimy żywot, któremu niczego dodać nie można do pełni pomyślności, chyba wieczne trwanie” (Opaliński [1648] 1921: 65-67).

This kind of „singing for the Polish nation” one can find in Latin treatise, Polonia defensa contra Barclaium by Łukasz Opaliński from 1648, written as a polemic with the slanders thrown at the Commonwealth thirty years earlier by John Barclay in Icon Animorum (1614). Similar function can be assumed with Latin speech by Szymon Starowolski, Declamatio contra obtrectatores Poloniae, published in Cracow in 1631 – seventeen years before Opaliński’s treatise – though one should hard it very hard to find there a picture of Commonwealth so much idealized. Starowolski says that once we were a nation of barbarians – in times of Thietmar, Otto von Freising and Enneas Sylvius (Starovolsius 1631 : [3]. Nowadays,

„…w Polakach trwa niewzruszona wieczność cnót, tak jakby dziedzictwo sankcjono- wane prawem, i tkwią w nas prosta wiara, łaskawość i dzielność. Ponieważ ludzie o złej woli zanadto je umniejszają i oceniają nas jako zniesławionych wszelakim bar- barzyństwem, i nie uważają nas za godnych, abyśmy dorównali pozostałym narodom Europy, ja postanowiłem, wiedziony obowiązkiem obywatelskim, albo raczej patrio- tyzmem/pobożnością (pietas), przy pomocy tej mowy usunąć tę zmazę i odeprzeć każ- de oszczerstwo popełnione przeciwko naszemu narodowi” (Starovolscius 1613: [3-4] przeł. A. Skolimowska).

In his paper Starowolski opposes Thomas Lansius, the lawyer, historian, Tybinga University professor, author of the extensive work, Consultatio de principatu inter provincias Europae, published in 1613 – one year after Barclay’s Icon animorum. In the 16th and 17th century the reflection on national character of different nations was present in European journalism and historiography – it was also the favorite subject of travel diaries, most popular at the times. Most often rhymed little works of national proprietates type, where the Europeans were described stereotypical judgment, were commonly known (Kot 1954; Kot 1987). The nations were showed, as accurately said one of the contemporary historian, «like personas in nativity play or in […] commedia dell’arte (Tazbir 1986:9).

Prose works of Icon animorum and Consultatio de principatu inter provincias Europae can be only partially counted in to this «anthropological» tradition – they are both extensive (Icon animorum has almost 90 pages) Latin treaties supported by erudition, and not some little rhymed works. Their authors deserve a small presentation. John Barclay (1582-1621), Scot of French origins (French people think of him as of a Frenchman of Scottish origins ; his mother was born in France), writing in Latin, mainly known for being an author of rhymed, allegoric, symbolical novel dedicated to Louis XIII, Argenis, published in 1621 and translated even in XVII to many other languages (it was translated to Polish by Waclaw Potocki in 1697 ; to English by Thomas May in 1633). The second work known in Europe was the Euphormionis Lusinni Satyricon – harsh satire of religious (attack on Jesuits) and political character. Icon animorum was Publisher at first as the fourth part of the Satiricon. Satirical image of chosen European nations (as follows: France, United Kingdom, Germany, Italy, Spain and „Hungari, Poloni, Mosci, gentes reliquae ad septentrionem positae”), preceded by the characteristics of stages of human life ( childhood, adolescence, middle age and old age) and geographical description of specific countries (Barclaius 1886: 88-100). Thomas Lansius (Lanss, 1577-1657) was a lecturer of law at Tybinga University. He was highly regarded as the author of speeches and academic handbooks, and also as a numismatist. The Consultatio de principatu inter provincias Europae was published in 1613 and many times reissued. It was an extensive (over 900 pages) collection of speeches defending or accusing specific European nations. The longest speeches, “Oratio pro Germania” and “Oratio contra Hispaniam” have 80 pages each. In the 1620 edition the following speech, “ Maximilian de Mosch Silesius Ora- tio pro Polonia” takes pages from 587 to 611, „Acacius Axelius von Görholm Suecus Oratio contra Poloniam” pages from 612 to 638.

The slanders against the Commonwealth, which could be found in works of Barclay and Lansius had provoked (not at once, what’s worth noticing, but after 30 years) two well-known and highly regarded Polish political writers. Łukasz Opaliński (Luca Opalinius), son of the provincial governor of Poznan, was a highly esteemed orator, poet, fierce politic and a bibliophile. He was very well educated in arts – i.a on universities of Lovanium and Padova. Szymon Starowolski (Starovolscius), one generation younger than author of Polonia defensa,son of not-so-wealthy boyar, at first was educated in aristicratical houses and then at the Cracow Academy. Later he studied at the same universities Opaliński was educated.

He published many papers on politics, military, historiography, economy and morals. He is regarded in Polish history of literature mainly as the author of biographical study, Scriptorum Polonicorum Hecatontas seu centum illustrium Poloniae scriptorum elogia et vitae (Frankfurt, 1625; Venice, 1627).

Both of the writers were highly estimating the erudition and rhetorical education, what one can clearly see in their texts aimed at “the malicious” and “liars” insulting the Polish nation. Starowolski, who was also the author of the work eulogizing the level of Polish orators maintaining the tradition of ancient oratory.– De claris oratoribus – he writes on the part player by the speeches in old Polish tradition of the XVI and XVII centrury in this way:

„W Polsce […], gdy wśród szlachty ktoś przychodzi na świat lub umiera, schodzą się sąsiedzi i wobec niezwykle licznego grona słuchaczy wygłaszają mowy, czy to win- szujące, czy żałobne. Podobnie, gdy świętuje się zaślubiny albo wzywa skłóconych, by powrócili do dawnej przyjaźni, gdy trwa proces sądowy albo ktoś obejmuje urząd, gdy wita się powracających z wojny lub długiej podróży, gdy nad dobrem publicznym obradują sejmiki, gdy posłowie ziemscy wysyłani są na sejm koronny, gdy obiera się sędziów trybunału w którymkolwiek roku i z jakiegokolwiek okręgu – wszędzie tam wygłaszane są oracje ułożone zgodnie z zaleceniami retorów [podkreślenie J.P.]. […] W ogóle niesłusznie zwać się będzie polskim szlachcicem ten, kto nie potrafi płynnie i kunsztownie rozprawiać o każdej sprawie, choćby i nie po łacinie” (Starowolski 2002: 26, 28).

The eulogy is followed by Opaliński:

„Najpoważniejsi mężowie […] wygłaszają zdania pełne mądrości, godne poznania przez obcych. I składają wielkie, szacowne przykłady owej starożytnej stałości, jak niegdyś Rzymianie” (Opaliński [1648] 1921: 39-40).

Opaliński and Starowolski, opposing the opinions of foreigners, who saw the many faults of the Commonwealth of political, moral and intellectual nature, are refutating their arguments, giving the counterarguments, creating polemic and laughing at them “according to the orators’ recommendations” . The authority of the classics – thing not to be disrespected in their Times, where the old is the only truth and it’s undisputable – is the real weapon in this fight.

On the other hand both authors are showing off their erudition, which has really nothing in common with the everyday language. They’re quoting Horace, Iuvenalis, Seneca (“I’m speaking this with Seneca’s words”), Cicero, Quintilian, Plutarch, Plautus, Lucan, Tacitus, Aristotle, Ovid, they use Suetonius and Thucydides and call on the mythology. The middleman is often Lipsius.

Both of the writers are using refutation in the following way: at first they quote the “enemies” of the Commonwealth and then they systematically refutate all arguments (in scope of the given genre), often using mockery as one of the ways to do so. They feel fully entitled to it – Barclay and Lansius had hurt their motherland, went too far with the slanders and used insults, untested and pointless gossip. Here I give some of the examples of using the classical tradition in fight with the „slanderers”.

In the foreword Opaliński tries to depreciate his opponent by leveling him with a big charge of „postanowiwszy zupełnie zerwać ze sposobem pisania starożytnych, tak dalece odstąpił od dawnego stylu prostego i naturalne- go, że upstrzył swe dzieła sztuczkami i frazesami” (having decided to totally break with the classical way of writing, so far did he go in losing the old, simple and natural that he specked his work with tricks and platitudes.) (Opaliński [1648] 1921: 2).

Then he sets the goal: „łatwo wykażę, że to, co o nas on powiedział, jest myl- ne i w wysokim stopniu kłamliwe, że napisał to czy przez nieznajomość rzeczy, czy też podyktowała mu tak złośliwość i pogarda” (Opaliński [1648] 1921: 2). In some other place he underlines: „Można by o nim sądzić, że pisząc tak długo i z takim zamiłowaniem bajki, przywykł do łgarstwa tak, iż nie może niczego wiernie opowiedzieć” (Opaliński [1648] 1921: 32).

Both Barclay and Lansius claim that Polish language is barbaric and Polish people cannot write in Latin and pronounce Latin words in the wrong way. Starowolski opposes this charge with this:

„[…] nasza, europejska Sarmacja, pozbywszy się owej wiejskiej dzikości, która zasłaniała najlepsze umysły smutną nocą, wraz ze światłem ewangelii przyjęła również kulturę obyczajów. I kiedy król Jagiełło wprowadził do Krakowa profesorów wszystkich nauk, tak zaczęliśmy używać języka łacińskiego, że wszystkie nasze prawa, ustawy i dokumenty publiczne od tej pory zwykliśmy wyrażać językiem i wzorem rzymskim. Mówimy też tak biegle i czysto, że obcokrajowcy sądzą, że mamy język łaciński jako przyrodzony” (Starovolscius 1613: [52] przeł. A. Skolimowska).

If somebody claims something different, says Starowolski (1613: [52]), probably he hadn’t been to Poland and hadn’t met a Polish person „in order to speak with him about the elegance of our language”.

Then he would definitely change his mind. The example is a German, Caspar Scioppius (Schoppe), who in a paper named Scaliger hypobolymaeus (Mainz, 1607) wrote about some unfavorable impressions on Polish language and Polish people but after 20 years, having met Starowolski in Rome, he corrected his mistake.

Both of the “slanderers” write about so-called “barbarism” of the people of the Commonwealth. This charge was fiercely opposed by both of the defenders – probably it was very painful to them and, for them, totally unjustified. The climate make the people barbaric – say Lansius and Barclay. „Stąd i obyczaje tego ludu nie dojrzały do cywilizacji naszego wieku; pod względem owym naród ten mało jest okrzesany” – Opaliński quotes ([1648] 1921: 4) the author of Icon animorum (Barclaius 1668: 93). Opaliński [1648] 1921: 32) soberly answers: „Klimat nasz jest identycz- ny z klimatem najkulturalniejszych ludów. A wpływa on nie tyle na charakter człowieka, ile na zioła, zboża czy warzywa”, and then he starts to criticize the other European nations, especially the French, according to a rule that the best defense is to attack. This rhetorical rule is the main construct of Opaliński refutation.

„Zaiste prawdą jest – dowodzi Opaliński [1648] 1921: 33-34) – iż jak wykwint i kulturę, tak i błędy wzięliśmy od was [Francuzów]. Jednak na ogół nie przejęliśmy się waszy- mi, to jest francuskimi obyczajami. Galia bowiem, najpiękniejsza z ziem (co trzeba przyznać), teraz sama prawie zdaje się ton nadawać wszystkim ludom Europy […]. A cokolwiek ona wynajdzie albo wprowadzi, to uważa się za piękne i modne. […] Lecz sama, poklaskiem się pyszniąc, zbyt bezwzględnie wymaga od innych przestrzegania swoich obyczajów, a sprzeciwiających się potępia. Według mego zdania «i głupia, i niecna ta miłość własna godna jest kary»”¹.

Continuing the critic on France Opaliński writes on ([1648] 1921: 34), że „wiele tam marności, błazeństwa, rozpusty, […] we własnej opinii są całkiem ze siebie zadowoleni. Tak niegdyś Greczynowie, którzy innych nazywali barba- rzyńcami, sami nazbyt się miłując i ceniąc, wiemy ile w życiu całym nabroili”. Finally, not without some mischievousness he adds, that (Opaliński [1648] 1921: 37) the depraved French nation „niczego nie czyta prócz opowieści miłosnych […]. W liczbie tej jest i Jan Barklaj [jako autor Argenidy], który nas łaje, a który sam «obłudnie zachęca do grzechu opowiastkami wabnymi»² . Luckily, he continues with ([1648] 1921: 37) the idea that Polish people are far from effeminate Frenchmen „zajętych grzebieniem, zwierciadłem i papilotami”. Polish people are equites fortissimi, who don’t care about self-esteem, but about their motherland and can defend it with “courage and virtue” from the ones that “publically defame the name of Poland”.

The author of the Speech against the slanderers was especially hurt by Lansius’ words about Polish unfamiliarity with military and lack of military virtues (virtus) in Polish people. When opposing this charges, he used plenty of classical references: „herkulesowe trudy naszych przodków” (maiorum nostrum Herculei labores, see Starovolscius 1613: [7]); Starowolski gladly shows the faults of our Grman neighbours, friends of Lansius and Caspar Sciopppius. Josephus Scaliger, „a great writer” , who blamed the Germans with lacks in education and primitive social skillsStarowolski z kolei z równą zaciekłością wytyka wady Niemcom, ziomkom Lansiusa i Caspara Scioppiusa. (Starovolscius 1613: [56]): powściągają wrogów zwyczajem Spartan nie wałem ani fosą, ani rzeką, ani górą, lecz postrachem” (nullo vallo aut fossa, aut fluvio, aut monte, sed formidine hostes, Spartanorum more, arcebant, see Starovolscius 1613: [7]), „nigdy nie podejmują wojen przez dzikość albo rządzę władzy, ale dla zachowania spokoju” (bellaque ipsa nunquam ad immanitatem aut regnandi libidinem, sed ad conservandam pacem suscipimus, see Starovolscius 1613: [9])³. Brave Poles even before baptism have accomplished great Leeds and i „przez całą prawie Północ i aż do Cymbrii i Chersonezu nieśli zwycięskie znaki [victricia signa]”, Starovolscius 1613: [64]). The marching Polish army was always adorned with „zwycięstwami, trofeami i triumfami Polaków” (Quamcunque enim temporum seriem consector, ubique Polonorum victorias, trophaea et triumphos cum admiratione intueor; Starovolscius 1613: [66]). Starowolski explains that is the reason why

„…jeśli dawni Arkadyjczycy mówili o sobie, że urodzili się pod Księżycem, my Sar- maci z pewnością […] urodziliśmy się pod Marsem, jako że wcześniej umieliśmy pro- wadzić wojny, niż bajka o Marsie się narodziła, i wcześniej wypadło nam ujarzmić najpotężniejsze ludy, niż inni składali ofiary czy to Marsowi, czy sławie. Nam aż do dzisiaj nie jest ciężko, zapomniawszy o krwi, stać na straży, znosić upał, zimno i głód, wreszcie nawet śmierć ponieść dla zachowania religii katolickiej, dla bezpieczeństwa ojczyzny i dla osiągnięcia nieśmiertelnej sławy” [Starovolscius 1613: [75], przeł. A. Skolimowska].

When Barclay point out that the Polish people are uncivilized peasants, Opaliński ([1648] 1921: 42-43), referring to Plinius, remarks that: „…ziemia nieraz cieszyła się […] że orał ją pług uwieńczony laurami poety lub wodza-triumfatora” (gaudente sapius terra (ut Plinius inquit) vomere laureato et triumphali agricola)” .

In the Comonwealth then nobody is ashamed of “agrarian work” and “peasant professions” – and, on the contrary, they are proud of them – precisely from the ancient ancestors. Moreover, thanks to this way of life „wiele czasu poświęca się lekturze, obowiązkom przyjaźni, czy odwiedzinom wzajemnym lub wreszcie życiu wolnemu od trosk i zgryzot” (Opaliński [1648] 1921: 43). Here Seneca comes at hand: „żaden tak skrupulatnie nie pielęgnuje dawnych oby- czajów, jak ten, który opuściwszy mury miejskie, lubuje się polem” .

„Pod względem umysłu i ducha naród ten mało jest okrzesany”– author of Icon animorum continues In this place Opaliński takes over his oponent’s weapon in a very perverse way: „Zaiste jesteśmy dzicy, barbarzyńcy, ok- rutni, krótko mówiąc, podobni do Szkotów, których srogiego ducha […] opisuje w tej samej książce Barklaj” (Opaliński [1648] 1921:44). Then he arguments that (1921:45), że „srogości nam brak zupełnie […] Pierwszym zajęciem najznakomitszej młodzi jest rozrywka literacka i studia szkolne”. In this refutation Opaliński uses his contemporary authorities: Lipsius, who is amazed that „Sarmacja […] tak jest dziś ucywilizowa- na, że nawet […] Hesperyję przewyższa” and Erasmus himself, who „mówi o nas, że literaturą, prawami, obyczajami i religią – wszystkim w ogóle, co wyróżnia z pośród barbarzyńskiej ohydy, możemy współzawodniczyć z pierwszymi i naj- bogatszymi narodami”.

Turning Polish flaws into virtues (answer to the charge of the lack touristic base: better not to have a bed than sleeping in dirty and unpleasant, better to have nothing to eat Or be Sick because of the food in the byway tavern) and pointing out many sins to other Nation, author of Polonia defensa claims that John Barclay „nagadał odważnie i lekkomyślnie, a nawet wyniośle i bezczelnie”, wanting to „wmówić w nas zbrodnie właściwe innym ludom” (Opaliński [1648] 1921: 68).

The authors of texts presented here used the classical tradition as a weapon in fighting with stereotypical, disapproving charges to the Commonwealth. They used the language – Latin and together with its arsenal of references to classical literature, especially written in Latin, but also Greek and the mythology. They were referring – or quoting – many famous orators, philosophers and poets. The quotations and translations from classical tradition were used to strengthen their own opinions, because the very references were authority based and as such treated as an expression of old wisdom, virtue and solemnity. The examples and classical quotations are referred not as stylistically ornamentations or show of erudition, but as solid arguments. They are a proof of the respect given in these times to the experience and general knowledge of the classics in the area of knowledge about the state and society, morals and philosophy.

The rhetorical prose together with erudite epistolography was a specific part of the writing where the classical tradition was used in the earliest. The way in which the authors use the speech to refutation the opponent’s arguments is rooted deeply in classical rhetoric. Referring the classical views, norms and social devices was used not only to show that the very tradition is continuous – classical authority was the biggest and heaviest gun that could be used in the fight against the enemies of the Commonwealth. This kind of authority functioned in social conscience as the last and final argument, which is undisputable and playing a similar role as the maxims in commonsense colloquial thinking.

All the efforts taken by Łukasz Opaliński and Szymon Starowolski to defeat the enemies of the Commonwealth are in effect the function of effective polemical strategy and the Texas constructed by them are an expression of utilitarian approach to classical tradition.

Notes

1. The last sentence is from Horace (Serm. 1,3,24): „stultus et inprobus hic amor est dignusque notari”.
2. The last sentence is the quotation from Horace(Carm. 3,7, 12).
3. Cf. Publius Flavius Vegetius De re militari, 3, Prologue: Si vis pacem para bellum.

Bibliography

Barclaius, Johannes (1668) Icon animorum. Francofurti et Marburgi. Ss. 88-100: cap. VIII: „Hungari, Poloni, Mosci, gentes reliquae ad septentrionem positae”.

Kot, Stanisław (1954) “Old International Insults and Praises”. Harvard Slavonic Studies, 2.

Kot, Stanisław (1987) Polska Złotego wieku a Europa. Warszawa. PIW. p. 693-873.

[Opalinius, Luca] (1648) Polonia defensa contra Ioan. Barclaivm: vbi, occasione ista, de Regno Genteque Polona multa narrantur, hactenus litteris non tradita. Dantisci.

Opaliński, Łukasz (1921) Obrona Polski. K. Tyszkowski (transl. And elab.). Lwow-Warsaw. Książnica Polska T-WA Nauczycieli Szkół Wyższych.

Starovolscius, Simon (1613) Declamatio contra obtrectatores Poloniae. Cracoviae.

Starowolski, Szymon (2002) De claris oratoribus Sarmatiae / O znakomitych mowcach Sarmacji. E. J. Głębicka (transl and ed i edycja). Warszawa. Wydawnictwo IBL.

Tazbir, Janusz (1986) „W cudzym i własnym zwierciadle”. In: Szlaki kultury polskiej. PIW. Warsaw

FAR 2011 No. 3 (26) July-September

Rhetoric and political polemics