Czy retoryka rozwija kreatywność?

W lutym 2021 roku minie 15 lat od wygłoszenia przez sir Kena Robinsona mowy Do Schools Kills Creativity? w trakcie konferencji TED, która odbyła się w Monterey w Californii.

Wystąpienie zostało udostępnione szerokiej publiczności w czerwcu 2006 roku i od tego czasu, jak pisze Valerie Strauss¹, zostało obejrzane ponad 66 milionów razy na oficjalnej stronie Ted Talks (https://www.ted.com/), przetłumaczone na 62 języki oraz obejrzane przez wiele milionów widzów na kanale YouTube, z czego co najmniej dwieście wyświetleń filmu należy do autorki niniejszego wpisu.

Oglądając to wystąpienie w trakcie premierowej lubelskiej konferencji z serii TEDx (Czwartek Hill Cinema; 14.03.2013 r.), która odbyła się w Teatrze Starym w Lublinie, zrozumiałam, dlaczego szkoła nigdy nie była moim ulubionym miejscem, a także, po co zostałam nauczycielem.

Doświadczyłam też wielkiej mocy tkwiącej w słowie mówionym, wypowiadanym z przekonaniem, pasją i poczuciem humoru. Każdy przykład użyty przez Mówcę doskonale obrazował opisywany problem i trafiał prosto do mojego serca. W trakcie tych dwudziestu minut śmiałam się wielokrotnie, raz wzruszyłam do łez, a lekcję udzieloną mi przez reformatora edukacji zapamiętam na całe życie.

Nauczanie to misja, która polega na pomocy w odkrywaniu oraz pielęgnacji talentów. Narzędziem, które służy w ich rozwijaniu, jest kreatywność tak ceniona i promowana przez Kena Robinsona.

Czy retoryka pomaga rozwijać wyobraźnię?

Jeśli popatrzymy na retorykę jako na schematyczne działanie perswazyjne z encyklopedycznym katalogiem narzędzi – to trudno dostrzec potencjał rozwijania kreatywności.

Dlatego warto patrzeć na retorykę jako na sztukę odkrywania: interesujących argumentów, niecodziennych porównań i siebie w roli mówcy. Jeśli przywołamy arystotelesowską definicję retoryki, jako sztuki odkrywania tego, co w odniesieniu do danego przedmiotu, może być przekonujące, to widzimy, że już na początku retorycznej podróży, mamy szansę na fantastyczne spotkanie z własną wyobraźnią.

Na etapie inwencji można wczuć się w rolę detektywa, który poszukuje prawdy i dąży do sprawiedliwości. Badając okoliczności, szukając sedna sprawy, wnikając w motywacje, mówca może dostrzegać powiązania nieoczywiste i wymagające umiejętności spojrzenia na problem z nowej perspektywy.

Kolejna rola to kompozytor, który z zebranych argumentów na poziomie dyspozycji tworzy symfonię i decyduje, w jaki sposób zachwyci swoją publiczność. Czy rozpocznie łagodnym preludium, jak rozłoży akcenty, które instrumenty postawi w pierwszym rzędzie?

A gdy już powstanie struktura wystąpienia – retor szuka w sobie poety, który dobierze trafne metafory, odnajdzie wspólny język z odbiorcami i stworzy dzieło godne zapamiętania.

Na koniec artysta-retor poszukuje własnego stylu prezentacji. Przemienia się w aktora, który panuje na scenie i w sercach publiczności. Sprawdza, jaka kreacja nie krępuje jego ruchów, czy używać rekwizytów i jak reaguje jego ciało w tracie publicznej przemowy. Bada, jaki jest najlepszy sposób wyrażenia myśli oraz nawiązania relacji.

Detektyw, kompozytor, poeta i aktor zamieniają się finalnie w czarodzieja myśli i słowa. A czy może być lepszy sposób na pobudzanie wyobraźni, niż posługiwanie się magią i czarami? Retorycznymi oczywiście?!

Link do legendarnej mowy z polskimi napisami:

https://www.youtube.com/watch?v=iG9CE55wbtY